رائد ناصریفر معاون میراث فرهنگی ایلام در یادداشتی نوشت: در مراسم چمر، همسرایان همراه با نوازندگان دهل و سرنا، به آرامی حول میدان دایرهای شکل که صفوف فشرده مردان و زنان مهمان آن را احاطه کردهاند، حرکت میکنند. در وسط میدان، کتل که از تیرهای چوبی کوتاه ساخته شده، قرار دارد و لباسها و عکس متوفی بر روی آن نصب میشود، اسب متوفی نیز با پارچههای سیاه تزئین شده و به همراه کتل، توسط مردی که افسار آن را در دست دارد، به آرامی حرکت داده میشود.
کلمه «کتل» به معنای نوعی زین یا پوشش خاصی است که بر اسب شهدا، بهویژه اسب حضرت ابوالفضل (ع) گذاشته میشود، در مراسم کتلگردانی، اسبی که به نماد اسب حضرت عباس یا امام حسین (ع) است، با پارچههای سبز، قرمز، طلایی و وسایل زینتی آراسته میشود، روی اسب نیز شمشیر، علم، کفن، یا عکس شهدا قرار میدهند و در برخی مناطق، اسب را به نشانه بازگشت بیصاحب به خیمهها در میان عزاداران میگردانند.
ویژگیهای مراسم:
اسب آراسته به عنوان نماد اسب بیسوار حضرت عباس یا امام حسین است.
کتلگردانی نمادی از شهادت و مظلومیت است.
گاهی در کنار اسب، کودکی لباسپوش یا پرچمدار هم حضور دارد تا نمایانگر طفلان اهلبیت باشد.
مردم در حین مراسم نوحهسرایی میکنند و گریه و سوگواری در اوج خود است.
هدف از کتلگردانی:
زنده نگهداشتن یاد کربلا، بیان مظلومیت شهدای عاشورا، و ایجاد ارتباط احساسی و عاطفی عمیق میان مردم و اهلبیت.
تحلیل عمیق مراسم کتلگردانی
ریشههای تاریخی و مذهبی
کتلگردانی در بستر سوگواری عاشورا شکل گرفته است. در واقعه کربلا، بعد از شهادت حضرت عباس (ع)، اسب او بدون سوار به خیمهها بازگشت. این صحنه بسیار تکاندهنده بود و در تاریخ نقل شده که صدای شیهه اسب و حالت خونآلود آن، دل اهل حرم را لرزاند، در واقع، این مراسم بازنمایی همین لحظه تلخ تاریخی است.
کتلگدانی پر از نماد است:
نماد معنی
اسب بیسوار بازگشت شهید از میدان نبرد بدون آنکه خودش بازگردد؛ نماد فقدان و فاجعه
پارچههای سبز و سرخ سبز: اهل بیت / سرخ: شهادت
شمشیر، زره یا علم نماد رشادت و جنگیدن برای حق
کودک کنار اسب مظلومیت کودکان کربلا مثل حضرت علیاصغر (ع) یا قاسم (ع)
حرکت دستهجمعی مردم با اسب اتحاد شیعیان در سوگواری و بیعت مجدد با راه حسین (ع)
نقش اجتماعی و فرهنگی
کتلگردانی فقط یک مراسم مذهبی نیست؛ بلکه:
نوعی نمایش آیینی است که مردم با آن مشارکت فعال دارند (برخلاف مجالس ساکن).
عامل هویتساز برای مردم جنوب ایران، بهویژه در شهرهایی مثل شیراز، بوشهر، دهدشت، بهبهان، گچساران و ... است.
نقش تربیتی دارد؛ به نسلهای جدید نشان میدهد که چگونه فرهنگ شهادت، ایثار و غیرت منتقل شده است.
ابزار همبستگی اجتماعی در ایام محرم: مردم محلهها بهصورت گروهی این اسبها را تزئین و گردانی میکنند، که مشارکت جمعی را تقویت میکند.
برخورد آیینی و هنر آیینی
میتوان کتلگردانی را نوعی تئاتر آیینی دانست، مشابه با تعزیه:
بازسازی داستانی با عناصر نمادین
استفاده از موسیقی و نوحه
عناصر بصری قوی (رنگها، حرکت، اشیاء مذهبی)
برانگیختن احساسات شدید مذهبی و عاطفی
جایگاه در میان سایر آیینهای محرم
در کنار تعزیه، زنجیرزنی، سینهزنی، علمگردانی، نخلگردانی و شبیهخوانی، مراسم کتلگردانی یکی از آیینهایی است که هم معنای خاص دارد و هم اجرا و زیبایی بصری خاص. نسبت به سایر آیینها، شاید کمتر شناختهشده باشد، اما در مناطقی خاص از اهمیت ویژه برخوردار است.
انتهای پیام/
نظر شما